Kakaren Lebaran: Saha Nu Boga Balendrang?

Ku: Tatang Suarsono

SundaNews (5/4/2025). Jaman keur usum keneh silih kirim dahareun mah, ari tos lebaran téh ceuyah ku deungeun sangu. Mimindengna mah tara kadahar. Deungeun sangu sésa téh brek waé dihijikeun, laju dihaneutkeun, tampolana mah sok aya anu kudu tepi ka garing. Dihaneutkeunana dina katél, seuneuna ogé tara gedé, da bisi tutung. Mun geus garing téh sok aya nu rada ngerekes didaharna. Kadaharan meunang ngahijikeun terus dihaneutkeun téh biasana mah dicocol ku ulén. Kitu minangka kostimna.

Ieu deungeun sangu sésa anu dihijikeun téh disebutna baléndrang. Kitu sesebutan anu ilahar mah. Ngan waé ampir di saban wewengkon sok aya istilah husus anu béda ti sesebutanana jeung di wewengkon séjén.

Dina basa Sunda, nya ieu barang anu paling loba variasi ngaran atawa istilahna téh. Anu geus kakumpulkeun 52  kecap atawa istilah atawa sesebutan.

Ari kana barangna mah jigana moal aya anu bireuk, nyaéta rupa-rupa tumis terus dihijikeun-dihaneutkeun. Malah teu ngan tumis wungkul sakapeung mah, da sisirihan opor gé sok kaasupkeun.

Geura waé anu geus kacatet téh disusun alfabétis. Bisa jadi bakal nambahan deui ieu téh.

Ngan anéhna, najan variasi kecapna sakitu lobana, dina kamus Satjadibrata jeung dina kamus LBSS, ieu kecap téh teu nyampak.

1. aléndrang
2. bacétrak
3. bacétrok
4. balakatineung
5. balakutek
6. balendrang
7. bangkoyot
8. bébécék
9. bébéyé
10. bebeyé,
11. beleketek
12. beleketepek
13. bengkarak
14. bereyut
15. bibiyé
16. blekecinéng
17. bodo héos
18. boléndrang
19. bolokoték
20. bolokotok
21. bolondo
22.  cabrek
23. caménong
24. cimplo
25. ciplo
26. déblo
27. dongdo
28. godog
29. goléndrang
30. golétrak
31. gurubug
32. kakarén
33. lodéh garing,
34. oblo
35. obrég
36. obrog
37. obrok
38. oplok-oplok
39. orég
40. ranca kasih
41. réncokan
42. samakbrak
43. samakbruk
44. sanga
45. serdan
46. timblo
47. tumis haseum
48. tumis réstan
49. tumis sarébu
50. tumis sésa
51. ulukutek
52. wawarid

Ayeuna, ku geus (ampir) leungitna tradisi silih kirim dahareun, jigana baléndrang anu aya di saban imah gé bakal ngurangan, atawa boa euweuh pisan. Enya, apan euweuh nu rék dijieun baléndrangna ogé, ari lain asakan anu dijieun ku sorangan di saimah-imahna mah.

Geura waé, naha satutas lebaran ayeuna bakal baroga baléndrang? *

*Tatang Sumarsono,esais, carponis jeung novelis,  sastrawan jeung budayawan Sunda nu dua kali dileler Hadiah Sastra Ranbcage, dumuk di Bandung.